- 1 ~ 12 аралығындағы деректер, жалпы 39 дерек бар. (Сөз жиілігі: 40)
-
1
ұ ۇ *-«О» турасында айтқанды мұнда да айтарға керек. Яғни, «ұ» алдында тайақ сүйеу үшін қойылады деп. 13
ұ ۇ *-Здесь нужно отметить то же самое, что и в отношении «О». В частности, перед «ұ» палочка ставится для опоры. 12
-
2
ұ ۇ *-«О» турасында айтқанды мұнда да айтарға керек. Яғни, «ұ» алдында тайақ сүйеу үшін қойылады деп. 13
ұ ۇ *-Здесь нужно отметить то же самое, что и в отношении «О». В частности, перед «ұ» палочка ставится для опоры. 12
-
3
˔ * -Бұл қаттылық белгісі. яғни бұл белгінің астындағы харіфті сол жерде екі жазбай бірақ жазұу үшін қойатын белгі. Молла = мулла үммет = уммт зәрре = зарра жәннәт = жаннат Жаббар = Жаббар сүннет = суннат әуел = аууал қуат = қууат күллі = кулли сүнни = сунни иттифақ = иттифақ муадин = мууадин мұғалім = му’аллим мұсанниф = мусанниф құддұс = қуддус зумұруд = зумуруд 43
˔ * -Это обозначение твердости, то есть знак ставится для того, чтобы букву под этим знаком не писать дважды, а один раз. Молла (мулла)= мулла үммет (последователь)= уммт зәрре (крошечный)= зарра жәннәт (рай)= жаннат жаббар (всемогущий)= Жаббар сүннет (долг)= суннат әуел (сначала) = аууал қуат (мощь)= қууат күллі (весь) = кулли сүнни (суннит) = сунни иттифақ = иттифақ муадин = мууадин мұғалім (учитель)= муғалим мұсанниф (автор)= мусанниф құддұс (святой)= қуддус зумұруд (изумруд) = зумуруд 47
-
4
Мысалдар: 1) сұу, бұу, тұу деп жазу-ма, яки су, бу, ту деп жазу-ма, дүдәмал, яғни «у» (ۋ) дың алдындағы дыбыс «ұ» (ۇ)-ма, «ы» (ى)-ма, анық естілмейді. Егерде «у» (ۋ)дың алдындағы дыбыс «ұ» (ۇ ) болса, «сұу», «бұу», «тұу» деп жазу тиіс. Егерде «у» (ۋ)дың алдындағы дыбыс «ы» (ى )болса, бұл сөздер «ы» (ى ) харфі бітеу буында жазылмауы себепті, «су», «бу», «ту» деп жазылуы тиіс. «У» (ۋ ) алдындағы қай дыбыс екені бітеу буынды ашқанда мәлім болады. «У» (ۋ)дың алдына «ұ» (ۇ ) харфін қойып-та, «ы» (ى ) харфін қойыпта ашып қарайық: сұу=сұуы, бұу=бұуы, тұу=тұуы; су=сы-уы, бу=бы-уы, ту=ты-уы. Әрине сұуы, бұуы, тұуы деп айту, сыуы, быуы, тыуы деп айтудан дұрыс екендігі қандай даусыз болса, сұу, бұу, тұу деп жазу һәм сондай даусыз болып шығады. 59
Примеры: 1) неясно, как писать сұу, бұу, тұу или су (вода), бу (пар), ту (знамя), то есть не слышно отчетливо перед «у» (ۋ ) звук «ұ» (ۇ ) или «ы» (ى). Если перед «у» (ۋ ) звук «ұ» (ۇ), то нужно писать «сұу», «бұу», «тұу». Если перед «у» (ۋ ) звук «ы» (ى), то из-за того, что в закрытом слоге не пишется буква «ы» (ى), нужно писать «су», «бу», «ту». Какой звук стоит перед «у» (ۋ ) будет известно, когда закрытый слог станет открытым. Рассмотрим варианты с постановкой перед «у» (ۋ ) и буквы «ұ» (ۇ), и буквы «ы» (ى): сұу=сұуы, бұу=бұуы, тұу=тұуы; су=сы-уы, бу=бы-уы, ту=тыуы. Конечно, по сравнению с сыуы, быуы, тыуы звучание сұуы, бұуы, тұуы является бесспорно правильным, так же, как и бесспорно правильно написание сұу, бұу, тұу 65
-
5
2) Оқу, жору, тану деп жазу ма, яки оқұу, жорұу, танұу деп жазу-ма? дүдәмал, яғни «у» (ۋ ) алдындағы дыбыс «ы» (ى) -ма, «у» (ۋ) -ма? белгісіз. Егерде «ы»(ى ) болса, бітеу буын болғандықтан, «ы» (ى ) харфін тастап оқу, жору, тану деп жазуымыз тиіс. 59
2) Правильно написание оқу (учиться), жору (предсказывать), тану (узнавать) или оқұу, жорұу, танұу? Неясно, перед «у» (ۋ ) звук «ы» (ى ) или «у» (ۋ ?) неизвестно. Если это «ы» (ى), то в закрытом слоге убираем букву «ы» (ى ) и нужно писать оқу, жору, тану. 65
-
6
«Жылқының» дегенде сөздің тұлғасы өзгерілді, мағанасы өзгерген жоқ, яғни «жылқының» деген сөз бәрі бір малдың есімін көрсетіп тұр. 61
В слове «жылқының» изменяется форма слова, но значение не изменилось, то есть «жылқының» также обозначает наименование скота. 67
-
7
«Жылқышы» дегенде сөздің басқы мағанасы-да, тұлғасы-да өзгерілді, яғни «жылқышы» деген сөз енді малдың есімін көрсетпейді, адамның есімін көрсетеді. 62
В слове «жылқышы» изменилось исходное значение и форма слова, то есть слово «жылқышы» обозначает не наименование скота, а наименование субъекта. 67
-
8
3) Жалпылағыш қос сөздердің арасы сызықшамен айырылып-та, айрылмай-да жазылады: Қос сөздегі екі сөз бірыңғай болса, яғни екеуі бірдей я жуан, я жіңішке айтылатын болса, онда екеуі айырылмай тұтас жазылады (басқұр, қолғап, Балжан, желгесер, айбалта, Алтынбай, Атантай, Тасболат, Баймырза). Қос сөздегі екі сөз бірыңғай болмаса, яғни бірі жуан, бірі жіңішке сөз болып келсе, онда аралары сызықшамен айырылып жазылады (жел-бау, төсекағаш, жүк-аяқ, Тілеу-бай, Ес-құл, Төре-тай, Жан-темір, Мұрат-бек) 62
3) Разобобщающие парные слова пишутся раздельно через дефис и слитно: Если в парном слове оба слова одинаковы, то есть оба одинаково произносятся мягко или твердо, тогда два слова пишутся слитно (басқұр (баскур), қолғап (рукавица), Балжан, желгесер (рысак), айбалта (секира), Алтынбай, Атантай, Тасболат, Баймырза). Если в парном слове оба слова неодинаковы, то есть один является мягким, а второй твердым, тогда между ними ставится дефис (жел-бау (веревка, привязываемая к шаныраку юрты), төсек-ағаш (деревянная кровать), жүк-аяқ (шерсть), Тілеу-бай, Ес-құл, Төре-тай, Жан-темір, Мұрат-бек). 68
-
9
Жазып келе жатқанда жол аяғыңда орын аз қалып, сөз сыймайтын болса, ол сөзге тасымал керек, яғни сөзді екі бөліп, бір бөлегін сол жолда қалдырып, екінші бөлегін келесі жолға асыру керек. 80
В письменной речи, когда в конце строки остается мало места, если слово не помещается, необходимо перенести слово, то есть разделить слово на две части, оставив одну часть на той же строке, а вторую часть перенести на следующую строку. 99
-
10
Мұнда буындар бөлініп тұр, яғни «шақ» деп бөлгенде, «қыр» буын екі бөлініп тұр; «шақырға» деп бөлгенде «ған» буын екі бөлініп тұр. 80
В данном случае поделены слоги, то есть при разделении на «шақ», слог «қыр» разделен на два; при разделении на «шақырға» «ған» разделен на два. 99
-
11
Ереже бойынша бұл «а» өз алдына буын бола тұрсада, қалынбайды, яғни «а»ны ғана қалдырып, басқа буындарын келесі жолға асырмайсыз. 81
По правилам этот «а», даже являясь слогом, не остается один, то есть нельзя оставлять один только «а», а остальные слоги переносить на следующую строку. 99
-
12
Сондықтан сөйлемнің жаны – сөздердің басы мағаналы болып құралуы, яғни сөйлемнің мағанасы. 91
Вследствие этого, суть предложения – взаимосвязь значений слов, то есть смысл предложения. 101