II. Сын-есім. Сөздің кейбіреулері нәрсенің сынын атайды. Мәсәлән: жақсы, жаман, биік, зор, аласа, ұзын, қысқа, терең, тайыз, қатты, жұмсақ, қою, сұйық, бай, жарлы, жақын, алыс, аш, тоқ, арзан, қымбат, қалың, жұқа, зирек43 , кешше, өткір, топас, семіз, арық, қараңғы, жарық, тұнық, лай, кәрі, жас, қиын, оңай, ауыр, жеңіл, сау, ауру, ақылды, ахмақ, есті, есалаң, ескі, жаңа, ұсақ, ірі, таза, лас, сақ, салақ, сұм, аңқау, қу, меңіреу, жуан, жіңішке, ауыр, тегіс, жуас, сараң, жомарт, мырза, жылы, суық, тар, кең, бұдыр, тегіс. Осындай нәрселердің сынын көрсететін сөздер сын-есім деп аталады. 71

II. Имя прилагательное. Некоторые слова называют признаки предмета. Например: хороший), плохой, высокий, огромный, низкий, длинный, короткий, глубокий, мелкий, твердый, мягкий, густой, жидкий, богатый, бедный, близкий, далекий, голодный, сытый, дешевый, дорогой, толстый, тонкий, смышленый, глупый, решительный, тупой, полный, худой, темный, светлый, чистый, мутный, старый, молодой, трудный, легкий, тяжелый, легкий, здоровый, больной, умный, глупый, рассудительный, полоумный, старый, новый, мелкий, крупный, чистый, грязный, осторожный, неряшливый, коварный, доверчивый, хитрый, глухонемой, толстый, тонкий, трудный, гладкий, кроткий, жадный, щедрый, добрый, теплый, холодный, узкий, широкий, бугристый, ровный. Слова, показывающие признаки предмета, называются именем прилагательным. 79

Дағдыландыру. Төмендегі сөздерді айырту: қайсысы зат-есім, қайсысы сын-есім? Жақсы кісі; жаман мал; биік тау; аласа ағаш; ұзын арқан; қысқа жіп; терең теңіз; тайыз көл; қатты құрт; жұмсақ нан; қою қатық; сұйық сүт; бай қазақ; жарлы мұжық; жақын үй; алыс ауыл; өткір пышақ; топас кісі; семіз қой; арық ат; қараңғы қора; жарық түн; тұнық су; лай қақ; кәрі түйе; жас айғыр; қиын күй; оңай өлең; ауыр жүк; жеңіл сандық; сау жылқы; ауру сиыр; ақылды бала; ақымақ жігіт; ескі етік; жаңа шапан; ұсақ құм; ірі тары; таза жұрт; лас қора; сақ ит; салақ қатын; сұм бала; аңқау қойшы; жуан қарағай; жіңішке тал; жылы жаз; суық қыс; тар шалбар; кең жаға; бұдыр жер; тегіс дала. 72

Упражнение. Определите, какие из приведенных ниже слов являются именем существительным, а какие – именем прилагательным? хороший человек; плохой скот; высокая гора; низкое дерево; длинный аркан; короткая нить; глубокое море; мелкое озеро; твердый курт; мягкий хлеб; густой творог; жидкое молоко; богатый казах; бедный мужик; близкий дом; далекий аул; острый нож; тупой человек; жирный баран; худой конь; темный хлев; светлая ночь; чистая вода; мутная лужа; старый верблюд; молодой жеребец; трудный кюй; лекгая песня; тяжелый груз; легкий сундук; здоровая лошадь; больная корова; умный мальчик; глупый парень; старые сапоги; новый чапан; мелкий песок; крупное просо; чистые люди; грязный хлев; осторожная собака; неряшливая жена; коварный мальчик; доверчивый пастух; толстая сосна; тонкое дерево; теплое лето; холодная зима; узкие брюки; широкий берег; бугристое место; ровное место. 80