- 1 ~ 12 аралығындағы деректер, жалпы 62 дерек бар. (Сөз жиілігі: 89)
-
1
Біздің жасынан орысша я ноғайша оқыған бауырларымыз сөздің жүйесін, қисынын нағыз қазақша келтіріп жаза алмайды, я жазса-да қиындықпен жазады. 47
Наши соотечественники, которые с малых лет обучались на русском или на татарском языке, не могут правильно писать по-казахски, соблюдая систему и логику языка, или пишут с затруднениями. 51
-
2
Қазақ сөздерін алып, орыс я ноғай сөзінің жүйесімен тізсе, әрине, ол нағыз қазақша болып шықпайды. Сондай кемшілік болмас үшін әр жұрт баласын әуелі өз тілінде оқытып, өз тілінде жазу-сызу үйретіп, өз тілінің жүйесін білдіріп, жолын танытып, балалар әбден дағдыланғаннан кейін басқаша оқыта бастайды. 47
Используя казахские слова и выстраивая их по правилам русского или татарского языка, не получим настоящую казахскую речь. Для того, чтобы избежать таких ошибок, каждый должен сначала обучить ребенка на родном языке, научить родной письменности, правописанию, методам и только после полного овладения всему перечисленному учить другим языкам. 51
-
3
Айырмасы сол ғана: онда арабша я орысша айтылған есімдер мұнда қазақша айтылады. Олай болғанда оқылатын заты бір, аты ғана басқа. 48
Различие в том, что наименования на арабском или русском здесь даются по-казахски. Таким образом, одни и те же понятия имеют разные наименования. 52
-
4
«Тіл –құрал» мен балаларды оқытқанда, әр қағида я ережені айтқаннан кейін, балалар әбден түсіну үшін сөйлем-сөйлем сөздерді, мақалдарды үлгіге алып, олардың ішінен қағида я ережеге келетін жерлерін балаларға таптыртып, басқалардан айыртып үйрету. 49
При обучении детей «Тил-курал» после озвучивания каждого принципа или правила для полного понимания необходимо брать за образцы предложения, пословицы, из которых дети должны будут найти те, которые иллюстрируют принип или правило, чтобы научить их отличать от других правил. 52
-
5
Сынағанда үйренген қағида я ережелерді орнына келтіріп жаза ала-ма? Жаза алмай-ма? Соны сынау. 49
Смогут ли дети правильно использовать принципы и правила во время письменного контроля? Или не смогут написать? Это и нужно котролировать. 53
-
6
Бір қағида я ережені балалар әбден үйреніп, тиісті орнында жұмсай білгеннен кейін-ғана келесі қағида, я ережені үйрету. А.Б. 49
Необходимо приступать к изучению следующего принципа или правила только после того, как дети полностью изучат принцип или правило и смогут применить их к месту. А.Б. 53
-
7
* Буынның бас харфы-да, аяқ харфы-да дауыссыз болса, бітеу буын деп аталады. ** Буынның бас харфы я аяқ харфы дауысты болса, ашық буын деп аталады. 57
*Если первая буква и последняя буква в слоге являются согласными, то такой слог называется закрытым слогом. **Если первая буква и последняя буква в слоге являются гласными, то такой слог называется открытым слогом. 63
-
8
Қосымшалар екі түрлі: біреулері жалғанған сөзінің тұлғасын-ғана өзгертіп мағанасын өзгертпейді; екіншілері жалғанған сөзінің тұлғасын-да, ішкі мағанасын-да өзгертеді. Сондықтан бастапқы қосымшалар тысқарғы жалғаулар я тікелей жалғау деп аталады; екінші қосымшалар ішкергі жалғаулар я тікелей жұрнақ деп аталады 61
Аффиксы делятся на два вида: одни, присоединяясь к слову, изменяют его форму, но не изменяют его значение; другие, присоединяясь к слову, изменяют как форму, так и значение слова. Поэтому первый вид аффиксов называется внешними окончаниями или прямые окончания ; второй вид аффиксов называется внутренними окончаниями или прямые суффиксы. 67
-
9
3) Жалпылағыш қос сөздердің арасы сызықшамен айырылып-та, айрылмай-да жазылады: Қос сөздегі екі сөз бірыңғай болса, яғни екеуі бірдей я жуан, я жіңішке айтылатын болса, онда екеуі айырылмай тұтас жазылады (басқұр, қолғап, Балжан, желгесер, айбалта, Алтынбай, Атантай, Тасболат, Баймырза). Қос сөздегі екі сөз бірыңғай болмаса, яғни бірі жуан, бірі жіңішке сөз болып келсе, онда аралары сызықшамен айырылып жазылады (жел-бау, төсекағаш, жүк-аяқ, Тілеу-бай, Ес-құл, Төре-тай, Жан-темір, Мұрат-бек) 62
3) Разобобщающие парные слова пишутся раздельно через дефис и слитно: Если в парном слове оба слова одинаковы, то есть оба одинаково произносятся мягко или твердо, тогда два слова пишутся слитно (басқұр (баскур), қолғап (рукавица), Балжан, желгесер (рысак), айбалта (секира), Алтынбай, Атантай, Тасболат, Баймырза). Если в парном слове оба слова неодинаковы, то есть один является мягким, а второй твердым, тогда между ними ставится дефис (жел-бау (веревка, привязываемая к шаныраку юрты), төсек-ағаш (деревянная кровать), жүк-аяқ (шерсть), Тілеу-бай, Ес-құл, Төре-тай, Жан-темір, Мұрат-бек). 68
-
10
1) Жұрнақ «лық». Бұл жұрнақ түбір сөздің аяғы дауысты я жарты дауысты дыбыс болса, яки «р» болса, осы «лық» күйінде жалғасады; мәсәлән: бала = балалық, жау = жаулық, қу = қулық, жабы = жабылық, бай = байлық. 63
1) Суффикс «лық». Данный суффикс присоединяется в виде «лық», если в конце коренного слова стоит гласный или полугласный звук; например: бала (ребенок)= балалық (детство), жау (враг) = жаулық (вражда), қу (хитрый)= қулық (хитрость), жабы (непородистый)= жабылық (непородистость), бай (богатый) = байлық (богатство). 68
-
11
4) Жұрнақ «лас». Бұл жұрнақ түбір сөздің аяғы дауысты я жарты дауысты дыбыс болса, яки «р» болса, осы «лас» күйінде жалғасады. Мәсәлән: қора = қоралас, ау = аулас, ай = айлас, ақы = ақылас, сыр = сырлас. 64
4) Суффикс «лас». Данный суффикс присоединяется в виде «лас», если слово оканчивается на гласный или полугласный звук, или на «р». Например: қора (хлев)= қоралас (сосед по хлеву), ау (охота) = аулас (совместная охота), ай (месяц) = айлас (одного месяца), ақы (плата) = ақылас (совместный по оплате), сыр (секрет)= сырлас (тот, с кем делишься секретами). 70
-
12
5) Жұрнақ «лы». Түбір сөздің аяғы дауысты я жарты дауысты дыбыс болса, яки «р» болса, осы «лы» күйінде жалғасады; мәсәлән: бала = балалы, тау = таулы, тай = тайлы, қар = қарлы. 64
5) Суффикс «лы». Данный суффикс присоединяется в виде «лы», если слово оканчивается на гласный или полугласный звук, или на «р»; например: бала (ребенок) = балалы (имеющий детей), тау (гора) = таулы (горный), тай (стригунок) = тайлы (имеющая стригунка), қар (снег) = қарлы (снежный). 71