- 1 ~ 12 аралығындағы деректер, жалпы 45 дерек бар. (Сөз жиілігі: 46)
-
1
Ғараб сөзінде харекет, тануин, сүкін, ташдид қойылмаған хәріптер оқылмайды. Сөз басында сүкінді "ф" тұрса, яки ташдитті әріп тұрса ол әріп өткен сөзге жалғанып оқылады 45
В арабском языке буквы без проставленных харака, тануин, сукин, ташдид не читаются. Если в начале слово стоит "ф" с сукином либо буква с ташдидом, то данная буква читается, соединяясь с предыдущим словом. 49
-
2
Сондықтан мұғалім балалардың үйренген қағидасы, ережесі келетін сөздерді ауыздан жаздыру тиіс, яки кітапшадағы жорта хата жазып қойған сөздерді дұрыстап жаздыру тиіс. 49
Поэтому учитель должен диктовать слова по изученным принципам и правилам или же предложить исправить намеренно допущенные ошибки в словах. 53
-
3
Мысалдар: 1) сұу, бұу, тұу деп жазу-ма, яки су, бу, ту деп жазу-ма, дүдәмал, яғни «у» (ۋ) дың алдындағы дыбыс «ұ» (ۇ)-ма, «ы» (ى)-ма, анық естілмейді. Егерде «у» (ۋ)дың алдындағы дыбыс «ұ» (ۇ ) болса, «сұу», «бұу», «тұу» деп жазу тиіс. Егерде «у» (ۋ)дың алдындағы дыбыс «ы» (ى )болса, бұл сөздер «ы» (ى ) харфі бітеу буында жазылмауы себепті, «су», «бу», «ту» деп жазылуы тиіс. «У» (ۋ ) алдындағы қай дыбыс екені бітеу буынды ашқанда мәлім болады. «У» (ۋ)дың алдына «ұ» (ۇ ) харфін қойып-та, «ы» (ى ) харфін қойыпта ашып қарайық: сұу=сұуы, бұу=бұуы, тұу=тұуы; су=сы-уы, бу=бы-уы, ту=ты-уы. Әрине сұуы, бұуы, тұуы деп айту, сыуы, быуы, тыуы деп айтудан дұрыс екендігі қандай даусыз болса, сұу, бұу, тұу деп жазу һәм сондай даусыз болып шығады. 59
Примеры: 1) неясно, как писать сұу, бұу, тұу или су (вода), бу (пар), ту (знамя), то есть не слышно отчетливо перед «у» (ۋ ) звук «ұ» (ۇ ) или «ы» (ى). Если перед «у» (ۋ ) звук «ұ» (ۇ), то нужно писать «сұу», «бұу», «тұу». Если перед «у» (ۋ ) звук «ы» (ى), то из-за того, что в закрытом слоге не пишется буква «ы» (ى), нужно писать «су», «бу», «ту». Какой звук стоит перед «у» (ۋ ) будет известно, когда закрытый слог станет открытым. Рассмотрим варианты с постановкой перед «у» (ۋ ) и буквы «ұ» (ۇ), и буквы «ы» (ى): сұу=сұуы, бұу=бұуы, тұу=тұуы; су=сы-уы, бу=бы-уы, ту=тыуы. Конечно, по сравнению с сыуы, быуы, тыуы звучание сұуы, бұуы, тұуы является бесспорно правильным, так же, как и бесспорно правильно написание сұу, бұу, тұу 65
-
4
2) Оқу, жору, тану деп жазу ма, яки оқұу, жорұу, танұу деп жазу-ма? дүдәмал, яғни «у» (ۋ ) алдындағы дыбыс «ы» (ى) -ма, «у» (ۋ) -ма? белгісіз. Егерде «ы»(ى ) болса, бітеу буын болғандықтан, «ы» (ى ) харфін тастап оқу, жору, тану деп жазуымыз тиіс. 59
2) Правильно написание оқу (учиться), жору (предсказывать), тану (узнавать) или оқұу, жорұу, танұу? Неясно, перед «у» (ۋ ) звук «ы» (ى ) или «у» (ۋ ?) неизвестно. Если это «ы» (ى), то в закрытом слоге убираем букву «ы» (ى ) и нужно писать оқу, жору, тану. 65
-
5
1) Жұрнақ «лық». Бұл жұрнақ түбір сөздің аяғы дауысты я жарты дауысты дыбыс болса, яки «р» болса, осы «лық» күйінде жалғасады; мәсәлән: бала = балалық, жау = жаулық, қу = қулық, жабы = жабылық, бай = байлық. 63
1) Суффикс «лық». Данный суффикс присоединяется в виде «лық», если в конце коренного слова стоит гласный или полугласный звук; например: бала (ребенок)= балалық (детство), жау (враг) = жаулық (вражда), қу (хитрый)= қулық (хитрость), жабы (непородистый)= жабылық (непородистость), бай (богатый) = байлық (богатство). 68
-
6
4) Жұрнақ «лас». Бұл жұрнақ түбір сөздің аяғы дауысты я жарты дауысты дыбыс болса, яки «р» болса, осы «лас» күйінде жалғасады. Мәсәлән: қора = қоралас, ау = аулас, ай = айлас, ақы = ақылас, сыр = сырлас. 64
4) Суффикс «лас». Данный суффикс присоединяется в виде «лас», если слово оканчивается на гласный или полугласный звук, или на «р». Например: қора (хлев)= қоралас (сосед по хлеву), ау (охота) = аулас (совместная охота), ай (месяц) = айлас (одного месяца), ақы (плата) = ақылас (совместный по оплате), сыр (секрет)= сырлас (тот, с кем делишься секретами). 70
-
7
5) Жұрнақ «лы». Түбір сөздің аяғы дауысты я жарты дауысты дыбыс болса, яки «р» болса, осы «лы» күйінде жалғасады; мәсәлән: бала = балалы, тау = таулы, тай = тайлы, қар = қарлы. 64
5) Суффикс «лы». Данный суффикс присоединяется в виде «лы», если слово оканчивается на гласный или полугласный звук, или на «р»; например: бала (ребенок) = балалы (имеющий детей), тау (гора) = таулы (горный), тай (стригунок) = тайлы (имеющая стригунка), қар (снег) = қарлы (снежный). 71
-
8
Түбір сөздің аяғы ұяң дыбыс болса, «лы» орнына «ды» болып жалғасады; мәсәлән: мал = малды, саз = сазды, мұң = мұңды, сан = санды. 64
Если в конце коренного слова стоит звонкий звук, то вместо суффикса «лы» присоединяется «ды»; например: мал (скот) = малды (имеющий много скота), саз (глина) = сазды (глинистый), мұң (грусть) = мұңды (грустный), сан (число) = санды (номерной). 71
-
9
6) Жұрнақ «лау». Түбір сөздің аяғы дауысты я дыбыс болса, яки «р» болса, осы «лау» күйінде жалғасады. Мәсәлән: бала = балалау, қара = қаралау, тау = таулау, сұлу = сұлулау, тар = тарлау, жар = жарлау. 65
6) Суффикс «лау». Если коренное слово оканчивается на гласный или полугласный звук, или на «р» данный суффикс присоединяется в виде «лау». Например: бала (ребенок)= балалау (плодиться), қара (темный)= қаралау (темноватый), тау (гора) = таулау (превращаться в горы), сұлу (красивый)= сұлулау (красивее), тар (тесный)=тарлау (тесноватый), жар (весть)= жарлау (извещать). 71
-
10
12) Жұрнақ «ғыш». Бұл жұрнақ түбір сөздің аяғы дауысты я жарты дауысты дыбыс, яки ұяң дыбыс болса, осы «ғыш» күйінде жалғасады. Мәсәлән: сана = санағыш, оқы = оқығыш, сау = сауғыш, бу = буғыш, тай = тайғыш, ал = алғыш. 67
12) Суффикс «ғыш». Данный суффикс присоединяется в виде «ғыш», если коренное слово оканчивается на гласный или полугласный звук, или на звонкий согласный». Например: сана (считай) = санағыш (считающий), оқы (читай) = оқығыш (читающий), сау (дои) = сауғыш (доящий), бу (завязывать) = буғыш (завязывающий), тай (скользи) = тайғыш (скользящий), ал (бери) = алғыш (берущий). 74
-
11
19) Жұрнақ «ма». Бұл жұрнақ түбір сөздің аяғы дауысты я жарты дауысты дыбыс болса, яки «р», «л» болса, осы «ма» күйінде жалғасады, мәсәлән: сана = санама, тас = тастама, ту = тума, сау = саума, жай = жайма, қыр = қырма, сал = салма. 69
19) Суффикс «ма». Данный суффикс присоединяется в виде «ма», если слово оканчивается на гласный или полугласный звук, или на «р», «л»; например: сана (считай) = санама (не считай), тас (переноси) = тастама (не бросай), ту (рожай) = тума (не рожай), сау (дои) = саума (не дои), жай (разверни) = жайма (не разворачивай), қыр (соскабливай) = қырма (не соскабливай), сал (клади) = салма (не клади). 76
-
12
Нәрсенің санын сұрағанда неше? деп яки қанша? деп сұраймыз. 73
Спрашивая о количестве предметов, задаем вопросы неше? или қанша? (сколько?) 89