- 1 ~ 12 аралығындағы деректер, жалпы 81 дерек бар. (Сөз жиілігі: 96)
-
1
Қазақ сөздерін алып, орыс я ноғай сөзінің жүйесімен тізсе, әрине, ол нағыз қазақша болып шықпайды. Сондай кемшілік болмас үшін әр жұрт баласын әуелі өз тілінде оқытып, өз тілінде жазу-сызу үйретіп, өз тілінің жүйесін білдіріп, жолын танытып, балалар әбден дағдыланғаннан кейін басқаша оқыта бастайды. 47
Используя казахские слова и выстраивая их по правилам русского или татарского языка, не получим настоящую казахскую речь. Для того, чтобы избежать таких ошибок, каждый должен сначала обучить ребенка на родном языке, научить родной письменности, правописанию, методам и только после полного овладения всему перечисленному учить другим языкам. 51
-
2
Біз де тіліміз бұзылмай сақталуын тілесек, өзгелерше әуелі өз тілімізбен оқытып, сонан соң басқаша оқыту тиіс. 47
Если мы хотим сохранить чистоту своего языка, то должны учиться на родном языке и потом учиться на другом языке. 51
-
3
Өз ақылын шамалаған қор болмас. 51
Тот, кто умерит свой ум, не будет несчастным. 55
-
4
Ұяң харіфтер өз ара екіге бөлінеді: 1) ымыралы харіфтер: ж(ج), з(ز), л(ل). 2) ымырасыз харіфтер: р (ر)м(م), н(ن) ң(ڭ). 56
Звонкие буквы подразделяются на два вида: 1) изменяемые буквы: ж(ج), з(ز), л(ل). 2) неизменяемые буквы: р (ر), м(م), н(ن), ң(ڭ). 62
-
5
4) Қосалқы сөз дегеніміз – өз алдына мағанасы кем, басқа сөздің маңайында тұрғанда мағана шығатын сөз. Мәсәлән: да, ғой, ғана (мал-да, жан-да, солай-ғой, осы-ғана). 61
4) Служебное слово – это несамостоятельное по значению слово, приобретающее значение рядом с другим словом. Например: да, ғой, ғана (мал-да (и скот), жан-да (и люди), солай-ғой (так же), осы-ғана (лишь это)). 67
-
6
5) Қосымшалар дегеніміз – сөз емес, сөзге жалғанатын буындар. Бұларда өз алдына мағана жоқ, басқа сөзге жалғанбай бөлек айтылмайды, сондықтан бұлар қосымшалар деп аталады. 61
5) Аффиксы – это не слова, а слоги, присоединяемые к слову. У них нет собственного значения, они не произносятся отдельно от слова, к которому присоединяются, поэтому их называют аффиксами. 67
-
7
Сынау. Төмендегі сөздердің ішіндегі есімдік сөздерді айырту. Әрі жат, бері жат демек төсек тарлығы, сенікі, менікі демек көңіл тарлығы. Өзімдікі дегенде, өгіз қара күшім бар; өзгенікі дегенде, анаумынау ісім бар. Құлан өз қағынан жерімес. Сиыр өз тілінен қыршаңқы болады. Не ексең соны орарсың. Кім мықты, кім нашары мәлім болар, түскенде той-томаға белін буып. Үйдің жылы-суығы қыс келгенде білінер, кімнің алыс-жуығы іс келгенде білінер. Аттың бәрі тұлпар емес, құстың бөрі сұңқар емес. Сіз деген әдеп, біз деген көмек. 74
Контроль. Укажите местоимения в следующих словах. Это твое, а это мое – это признак зависти, ложись туда, ложись сюда – это признак тесной постели. На свое у меня силы как у вола; на чужое – имеется дело и нет свободного времени. Кулан не брезгует своей лужей. Корова шелудлива из-за своего языка. Что посеешь, то и пожнешь. Кто сильный, а кто слабый, станет известно, когда он будет бороться. Только зимой поймешь, теплый или холодный дом, только в деле поймешь, кто тебе близок, а кто далёк. Не всякий конь скакуном считается, не всякая птица за сокола принимается 91
-
8
Кей сөздер жалғау орнына жүреді һәм жалғаулар сияқты, басқа сөздердің шылауында тұрмаса, өз алдына мағана шықпайды. 78
Некоторые слова используются вместо окончаний и подобны окончаниям, если они не служат другим словам, то самостоятельного значения не имеют. 96
-
9
Жаным жаңа райыс тапты-ғой. Ай-қай менің өз үйім, кең сарайым боз үйім. 79
Душа только нашла покой! Как же хорошо в своем светлом доме, просторном дворце. 97
-
10
Ай-қай! Менің өз үйім. 79
О! Как же хорошо в своем доме. 98
-
11
Ереже бойынша бұл «а» өз алдына буын бола тұрсада, қалынбайды, яғни «а»ны ғана қалдырып, басқа буындарын келесі жолға асырмайсыз. 81
По правилам этот «а», даже являясь слогом, не остается один, то есть нельзя оставлять один только «а», а остальные слоги переносить на следующую строку. 99
-
12
Сөйлем ішіндегі сөздердің басын түсінікті етіп құрастыру, сөйлемдерді түсінікті етіп жасау туралы сөз табиғатынан шыққан түрлі заңдар, тәртіптер бар, яғни өз алдына білерлік толып жатқан білімдер бар. 91
Существуют разные правила и законы, продиктованные природой языка, о соединении слов внутри предложений, о составлении понятных предложений, то есть целый ряд важных знаний. 101