- 1 ~ 12 аралығындағы деректер, жалпы 18 дерек бар. (Сөз жиілігі: 21)
-
1
Қазақ тіліндегі дыбыстардың таңбасы: ڬ г, گ к, ﻚ қ, ﻕ ғ, ﻍ с, ﺱ з, ﺯ р, ﺭ д, ﺪ ш, چ ж, ﺝ т, ﺕ п, پ б, ﺏ a, ﺍ дәйекші 22
Знаки звуков казахского языка : л, ﻝ ң, ڬ г, گ к, ﻚ қ, ﻕ ғ, ﻍ с, ﺱ з, ﺯ р, ﺭ д, ﺪ ш, چ ж, ﺝ т, ﺕ п, پ б, ﺏ a, ﺍ хамза 22
-
2
Дауыссыз дыбыстардың таңбалары: ﺏ б, پ п, ﺕ т, ﺝ ж, ﭻ ш, ﺪ д, ﺭ р, ﺯ з, ﺱ с, ﻍ ғ, ﻖ қ, ﻛ к, گг, ڬ ң, ﻝ л, م м, ڼ н. 22
Знаки согласных звуков: ﺏ б, پ п, ﺕ т, ﺝ ж, ﭻ ш, ﺪ д, ﺭ р, ﺯ з, ﺱ с, ﻍ ғ, ﻖ қ, ﻛ к, گг, ڬ ң, ﻝ л, م м, ڼ н. 22
-
3
Дыбыссыз таңбалар: ﺍ ء ، («ء» жіңішкелік дәйекшісі аталады) ғ, қ, – ылғи жуан айтылады. к, г, е – ылғи жіңішке айтылады. 22
Знаки без звуков: ﺍ ء ، («ء» знак мягкости) ғ, қ, – всегда твердые. к, г, е – всегда мягкие. 22
-
4
Қаб, бас, жел, күл, мес, сор, бай, жау – деген сөздер бір буынды, бірақ бұлардың әр буынында екіден емес үш-үштен дыбыс бар: қ-а-п, б-а-с, ж-е-л, к-ү-л, м-е-с, с-о-р, б-а-й, ж-а-у. 53
Қаб (мешок), бас (голова), жел (ветер), күл (зола), мес (бурдюк), сор (солончак), бай (богатый), жау (враг) – это односложные слова, но в каждом из них не два, а три звука: қ-а-п, б-а-с, ж-е-л, к-ү-л, м-е-с, с-о-р, б-а-й, ж-а-у 57
-
5
Қазақ тілінде 24 дыбыс бар. Олардың харіфтері мынау: а (آ), б (ب), п (پ), (ل) л, (ڭ) ң, (گ) г, (ك) к, (ق) қ, (غ) ғ, (س) с, (ز) з, (ر) р, (د) д, (چ) ш, ( ج)ж, ( ت) т, (ي) й, (ى) ы, (ە) е, (ۋ) у, (ۇ) ұ, (و) о, (ن) н, (م) м 53
В казахском языке 24 звука. Буквы, их обозначающие: (ل) л, (ڭ) ң, (گ) г, (ك) к, (ق) қ, (غ) ғ, (س) с, (ز) з, (ر) р, (د) д, (چ) ш, ( ج)ж, ( ت) т, (ي) й, (ى) ы, (ە) е, (ۋ) у, (ۇ) ұ, (و) о, (ن) н, (م) м 58
-
6
Дауыссыз харіфтер: б(ب), п(پ), т(ت), ж(ج), ш(چ), х (خ), д(د), р(ر), з(ز), с(س), ч(ش), (ھ)һ ,(ن)н, (م)м, (ل)л, (ڭ)ң, (گ)г, (ك)к, (ف)ф, (ق)қ, (غ)ғ 54
Согласные буквы: б(ب), п(پ), т(ت), ж(ج), ш(چ), х (خ), д(د), р(ر), з(ز), с(س), ч(ش), (ھ)һ ,(ن)н, (م)м, (ل)л, (ڭ)ң, (گ)г, (ك)к, (ف)ф, (ق)қ, (غ)ғ 59
-
7
Қатаң харіфтер: б (ب), п(پ), т(ت), ш (چ), х(خ) , д(د), ч(ش), с(س), ғ (غ), қ (گ) г, (ك) к, (ق) 55
Глухие буквы: б (ب), п(پ), т(ت), ш (چ), х(خ) , д(د), ч(ش), с(س), ғ (غ), қ (گ) г, (ك) к, (ق) 60
-
8
3-нші ереже. А(ا), о(و), ұ(ۇ), ы(ى ) дыбыстар жіңішке естілетін сөздердің алдына дәйекші (ء ) қойылады. Бұл дыбыстар жіңішке естілсе-де, дәйекші қойылмайтын: к(ك), г(گ), е(ە ) ішінде бар сөздер. 58
3-е правило В словах, произносимых мягко, перед звуками а(ا), о(و), ұ(ۇ), ы(ى ) ставится предупреждающий знак (ء). В словах, в которых есть звуки к(ك), г(گ), е(ە), несмотря на то, что указанные звуки произносятся мягко, перед ними не ставится предупреждающий знак 64
-
9
Ескерту: «қ» (ق),» ғ» (ع ) сияқты жіңішкертуге көнбейтін дыбыстар, «к» (ك),» г» (گ),» е» (ە ) сияқты жуандатуға көнбейтін дыбыстар тоң дыбыстар деп аталады. 58
Примечание: Такие звуки, как «қ» (ق),» ғ» (ع), не поддающиеся смягчению, и такие звки, как «к» (ك),» г» (گ),» е» (ە), не становящиеся твердыми, называются константные звуки. 64
-
10
2) «к» (ك ) һәм «г» (گ ) дыбыстары туралы. Кей орында «к» (ك ) дыбысы «г» (گ ) болып кетеді. Ондай орында естілуінше «к» (گ ) харфін жазу тиіс. Мисал: Етік – етігі. (Етігі жаман төрге шықпас). Өнбек – өнбегі, Еңбек – еңбегі. (Еңбегі аздан өнбегі - де аз). 59
2) О звуках «к» (ك ) и «г» (گ). В некоторых позициях звук «к» (ك ) переходит в звук «г» (گ). В такой позиции нужно писать букву «к» (گ ) по произношению. Примеры: Етік – етігі. (Етігі жаман төрге шықпас. – У кого грязные сапоги, не может пройти на почетное место). Өнбек – өнбегі, Еңбек – еңбегі. (Еңбегі аздан өнбегі-де аз. – От малых трудов и результат малый). 65
-
11
Түсінікті болу үшін мисал келтірейік. Алалық, «жылқы» деген сөзді һәм «шы», «ның» қосымшаларды. «Жылқы» деген сөзге «шы» қосымшаныда, «ның» қосымшаны-да қосып байқайық, қайсысы жалғау, қайсысы жұрнақ болып шығар екен. Жылқы = жылқышы, жылқы = жылқының. 61
Приведем примеры для разъяснения. Возьмем к примеру слово «жылқы» (лошадь) и аффиксы «шы», «ның». Попробуем присоединить к слову «жылқы» аффиксы «шы» и «ның» и выяснить, какой из них является окончанием, а какой суффиксом. Жылқы = жылқышы (табунщик), жылқы = жылқының (лошади). 67
-
12
14) Жұрнақ «қ». Бұл жұрнақ түбір сөз жуан болса, осы «қ» күйінде жалғанады; жіңішке болса, «қ» орнына «к» болып жалғанады. Мәсәлән: аш = ашық, тес = тесік. 67
14) Суффикс «қ». Данный суффикс присоединяется в виде «қ», если коренное слово является твердым; если оно мягкое, то вместо «қ» присоединяется «к». Например: аш (открой) = ашық (открыто), тес (продырявь) = тесік (дырявый). 75