Оңаша , жолдасы жоқ , жалғыз өзі Нәбекті келе жатқан көрді көзі . Өтерде нақ қасынан бишарасып , Ыңқылдап , міне , Дайыр айтқан сөзі : « Е , жаным ! Мен жолаушы , жолым алыс , Адам жоқ бұл маңайда маған таныс . Ауру , дәм татпаған үш күндей аш , Орнымнан жылжу маған қиын жұмыс . Атыңмен анау елдің ортасына Жеткізсең , берер едім көп - көп алғыс ! » . ( А . Байтұрсынұлы . Нәбек аты ) 1

Когда Набек приблизился к Дагеру , Дагер сказал притворным , ослабевшим голосом : « Я , бедный чужестранец . Три дня уже я не могу тронуться отсюда , чтобы пойти искать себе пропитание . Я умираю , помоги мне , Бог вознаградит тебя » . Конь Набека ( Источник : Вера и жизнь . – 1974 . – №1 . ) 2

Туысқан , көрші , құда - құрмаласын , Дос - жарын жиып , Мұжық жәрдем сұрады : « Қайғымды , – Мұжық айтты , – шағам , жұртым ! Сендерден жақын кімді табам , жұртым ! Ұшырап зор қазаға , жайым мынау ! Не көмек бересіңдер , маған жұртым ? » ( А . Байтұрсынұлы . Сорлы болған мұжық ) 3

Родню сзывает и друзей , Соседей всех и кумовей . « Нельзя ли , – говорит , – помочь беде моей ? » ( И . Крылов . Крестьянин в беде ) 3

Бұл сөзге кемпір қатты ашуланып , Жіберді шалды жаққа салып - салып . Қалайша маған қарсы сөз айтасың ? Сен мұжық , мен ақсүйек , қой - деп , танып ! ( Балықшы мен балық ) 12

Осердилася пуще старуха , По щеке ударила мужа . « Как ты смеешь , мужик , спорить со мною , Со мною , дворянкой столбовою ? – Ступай к морю , говорят тебе честью , Не пойдешь , поведут поневоле » . ( Пушкин . Сказка о рыбаке и рыбке ) 12

Үстінде алтын тақтың кемпір патша Тапсырды шалға жұмыс , әмір етіп : « Бек тығыз бұйырамын саған , - деді , Сөз қатсаң , жыртылады жағаң , - деді , Мақсатым суды билеп , суда тұрмақ , Балыққа айт , менен көп - көп сәлем ! - деді , Қаратып теңіздерді қол астыма , Шабарман болсын өзі маған » , - деді . ( Балықшы мен балық ) 13

Говорит старику старуха : « Воротись , поклонися рыбке . Не хочу быть вольною царицей , Хочу быть владычицей морскою , Чтобы жить мне в Окияне - море , Чтоб служила мне рыбка золотая И была бы у меня на посылках » . ( Пушкин . Сказка о рыбаке и рыбке ) 13

Маған қара ! 16

Смотри на меня ! 15

Екі азамат сұлтаным ! Екі лашын - сұңқарым ! Ауға түскен , алданған . Маған күйік ! Маған дерт ! Маған өлім ! Маған мерт ! » – Деп жылады хан Дадан . ( Алтын әтеш ) 17

Царь завыл : « Ох дети , дети ! Горе мне ! попались в сети Оба наши сокола ! Горе ! смерть моя пришла » . ( Пушкин . Сказка о золотом петушке ) 16

« Керек емес , – деді шал , – Елің , шенің , бұйым , мал . Берсең , маған қызды бер ! » ( Алтын әтеш ) 18

Не хочу я ничего ! Подари ты мне девицу , Шамаханскую царицу , – Говорит мудрец в ответ . ( Пушкин . Сказка о золотом петушке ) 17

Маған жүру оңай , жүзу қиын . 19

Мне легко ходить , трудно плавать . 19

Дүние болды маған аз - ақ серік , Ол - дағы тұтқындықта , қамауда еріп . Бұл түрлі тіршіліктің екеуіне , Толық бір өмір алу сатса беріп . Жалғыз - ақ , ұлық тұттым ойдың күшін , Жалғыз - ақ , бір құмарды сақтады ішім . ( Мтсыри ) 21

Я мало жил , и жил в плену . Таких две жизни за одну , Но только полную тревог , Я променял бы , если б мог . Я знал одной лишь думы власть , Одну – но пламенную страсть : ( Лермонтов . Мцыри ) 19

Ризамын , келгеніңе бұл тыңдауға . Көкірек жеңілткенім маған жақсы , Сөзімді керек болса , кім тыңдауға . Қылмыс жоқ , бәһре алып пайдаланар , Ісім бар , айтып өтер құр тыңдауға ! Айтуға жан жарасын тіл жетер ме ? ! Сала бер құлағыңды , мұң тыңдауға ! ( Мтсыри ) 21

« Ты слушать исповедь мою Сюда пришел , благодарю . Все лучше перед кем - нибудь Словами облегчить мне грудь ; Но людям я не делал зла , И потому мои дела Немного пользы вам узнать , – А душу можно ль рассказать ? ( Лермонтов . Мцыри ) 19

Жүрекпен бірге туған тәтті сөзден , Ұмытып жат қолында дедің безер . Жанмен бір туған үндер жоғалар ма ? Қарасам үлкендерге , балаларға : Туысқан , үй , ұлты , дос - жары бар , Жоқ екен маған жақын молалар да . 21

Конечно , ты хотел , старик , Чтоб я в обители отвык От этих сладостных имен , — Напрасно : звук их был рожден Со мной . Я видел у других Отчизну , дом , друзей , родных , А у себя не находил Не только милых душ – могил ! ( Лермонтов . Мцыри ) 19

Сынау . Төмендегі сөздердің ішіндегі есімдік сөздерді айырту . Бүгін айдың нешесі ? Қара қайсы ? Хан қайсы ? Елді ойлаған жан қайсы ? Кімнің жерін жерлесең , соның жырын жырларсың . Оны тастап мұны алдың , бұдан тағы құр қалдың . Өзі қандай болса , сөзі сондай . Сен сұңқарсың , мен қумын . Саған дұспан , маған жау . Жылқыда тұлпар сен едің , жігітте сұңқар мен едім . Сен астымда сау тұрсаң , қыдыра жалды қыл құйрық сенен озбас деп едім ; аяғы екеу бір басты менен озбас деп едім . Бұл сөздің бәрі - де ырас , емес жалған . 74

Контроль . Укажите местоимения в следующих словах . Говорить « вы » – это проявление вежливости , « мы » – это проявление помощи . Какой сегодня месяц ? Который из них простолюдин ? Который из них хан ? Который из них думает о народе ? На чьей земле живёшь , того и будешь воспевать . То бросил , это взял , это тоже потерял . Каков человек , такова его речь . Ты сокол , я лебедь . Тебе – недруг , мне – враг . Среди лошадей ты был скакун , среди молодцев я сокол . Я думал , что если ты здоров под моим седлом , то другой конь тебя не опередит ; а меня не опередит другой всадник . Все сказанное правда , а не ложь . 91